Europees Recht HC Week 6

HC 6A: Effecten in de nationale rechtsorde

Doorwerking en autonomie:

• Van Gend & Loos: de waakzaamheid der belanghebbenden op de verzekering van hun rechten verschaft een doelmatige controle, die zich paart aan het toezicht dat de artikelen 258 en 259 VWEU aan de Commissie en de lidstaten opdragen.
• Niet alleen om onze rechten te laten garanderen, maar ook om de EU rechtsorde te garanderen. Zie Van Duyn, Defrenne, Wells, Dans Industri, Egenberger, maar ook VG&L, Costa v ENEL, Simmenthal, Krizan, Janecek.

De EU heeft belang bij een actieve burger, het werkt rechtsvormend, zorgt voor harmonisering en garandeert de volle werking van het Unierecht.

Voorrang:

• Voorrang van het Europese recht boven welke nationale regeling dan ook.
• Costa v ENEL: nodig voor effectiviteit, nationale wetten aan de kant, ook als zij van latere datum zijn.
• Het autonome karakter van de EU bestaat anders niet.
• Simmenthal: status recht in nationale rechtsordes doet er niet toe. Hele strenge lijn, want anders gaat iedereen steeds de grens opzoeken.
• Hiervoor is loyale samenwerking nodig: 4(3) VEU. Nationale rechters zijn decentrale Unierechters (Simmenthal).
  
  • Plicht tot buiten toepassing laten met Unierecht strijdig nationaal recht.
  • Bevoegdheid daartoe ongeacht nationale grondwettelijke procedures (zie ook Kirzan).
  • Geen ongeldigheid van strijdig nationaal recht. Het wordt dus niet vernietigd.

De EU is een autonome rechtsorde wiens regels ALTIJD voor gaan:

• Grondwet doet er niet toe (Simmenthal)
• Balanceren van mensenrechten en economische rechten doet er niet toe (Schmidberger, Laval, Omega, Nold, Mangold)
• EU overstijgende dingen doen er niet toe, dat regelen we intern (Opinie 2/13, Melloni)

Gebruik maken van je rechten:

• Rechtstreekse werking: een direct beroep van een burger of rp op rechten uit het Europees Recht in de nationale rechtsorde.
• Richtlijn Conforme Interpretatie: nationale rechter die het nationale recht zo interpreteert dat het juiste resultaat uitkomst vindt.
• Staatsaansprakelijkheid: een verzekering dat bij onmogelijkheid bovenstaande, er alsnog een prikkel is tot verzekering van het beoogde effect.

Rechtstreekse werking:

• Van Gend & Loos
• Voldoende duidelijk (plicht of opdracht en partijen), onvoorwaardelijk (geen beleidsvrijheid voor LS of uitzonderingen in de wet)
• Het meest duidelijke voorbeeld: verdragsbepalingen:
  
  • Bijvoorbeeld de vrijheden (Walrave en Koch, Van Duyn, Bosman)
  • 157 VWEU (Defrenne)
• Duidelijk verbod, zonder ruimte voor LS.

Rechtstreekse werking (verordeningen):

• 288 VWEU: een verordening heeft een algemene strekking. Zij is verbindend in al haar onderdelen en is rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat.
• Rechtstreekse toepasselijkheid
• Verticaal en horizontaal inroepbaar (Leonesio, Munoz), maar controleren: roept de verordening een plicht in het leven voor deze specifieke gedaagde?

Rechtstreekse werking (richtlijnen):

• 288 VWEU: een richtlijn is verbindend t.a.v. het te bereiken resultaat voor elke LS waarvoor zij bestemd is, doch aan de nationale instanties wordt de bevoegdheid gelaten vormen middelen te kiezen.
• Marshall: richtlijnen zijn inroepbaar tegen de staat. Na het verstrijken van de omzettingstermijn (Adeneler, Mangold), er blijft een plicht voor nationale rechters om niet te handelen tegen de doelen die in een richtlijn staan.
• Een plicht voor LS zich te onthouden van handelingen die de verwezenlijking van de richtlijn ernstig in gevaar zouden kunnen brengen (Inter-Environnement-plicht) (Adeneler, Mangold). In feite het loyaliteitsbeginsel (4(3) VEU).
• Richtlijnen zijn gericht tot lidstaten (288 VWEU)! Er is dus een limiet in horizontale situaties:
  
  • Faccini Dori: het effect dient bereikt te worden.
  • Rechtsonzekerheid omdat persoon zich aan nationale wetgeving houdt.
• Lidstaat kan zich niet jegens burger beroepen.
  
  • Kolpinghuis: onrechtvaardig als staat eigen falen kan beroepen op burger.
  • Wederom rechtsonzekerheid
• Implementatie termijn verstreken, maar loyaliteitsbeginsel.
• Hoe concreet moet de plicht voor een LS zijn?
  
  • In Nederland: objectieve rechtmatigheidstoets
  • In de rest van de wereld: afhankelijk van het geval Rechtstreekse werking of Richtlijnconforme interpretatie
• Hoe dan ook, als er een duidelijke plicht is, dient de LS hieraan te voldoen, zelfs als er enigszins beleidsruimte is (Kraaijenveld of Janecek). Als de luchtkwaliteit al zo lang niet wordt verbeterd dan houdt het voor de LS op hoeveel vrijheid ze hebben.

Gevolg Richtlijnen:

• Is niet het hoofddoel dat de Autonome Europese Rechtsorde zijn volle werking geniet?
• Richtlijn Conforme Interpretatie: bedoelt om zeker te zijn dat het effect van EU recht bereikt wordt. Marleasing C-106/89: uit een richtlijn voortvloeiende verplichting der lidstaten om het daarmee beoogde doel te verwezenlijken geldt ook voor de rechterlijke instanties. Bij toepassing van het nationale recht moet de nationale rechter dit zoveel mogelijk uitleggen in het licht van de bewoordingen en het doel van de richtlijn, ten einde het hiermee beoogde resultaat te bereiken (189 derde alinea EEG).
  
  • Nationale rechter moet alles in zijn of haar macht doen om het effect van de richtlijn te garanderen.
  • Grenzen:
    
    • Omzettingstermijn en rechtszekerheid: in horizontale relaties geldt ook het loyaliteitsbeginsel, dit moet de rechter ook bepalen.
    • Contra legem: nationale rechter kan niet zomaar tegen een letterlijke bewoording in te beslissen. Hoeft niet op de stoel van de wetgever te zitten.
    • Zie Faccini Dori plicht tot het vinden van een oplossing, waar dan ook in het nationale recht. Zo creatief mogelijk zijn met interpretatie, daarna pas kijken naar staatsaansprakelijkheid.
  • Soms schadevergoeding, ook hier komen algemene beginselen om de hoek. De Richtlijn probeert soms een algemeen beginsel te preciseren.
  • Mangold, Kücükdeveci: problematische omzetting van een Richtlijn kan toch een horizontale situatie opleveren.

HC 6B: Effecten in de nationale rechtsorde

Doorwerking:

• Bijv. wanneer in het NL staat dat je binnen 48 uur moet retourneren en in een richtlijn dat dit binnen 2 weken mag. Richtlijn werkt niet rechtstreeks, dus geen horizontale werking. Falen van lidstaat kan Justin niet worden toegerekend, geen algemeen beginsel. De rechter moet de richtlijn dan richtlijnconform interpreteren.

Algemene rechtsbeginselen:

• Wanneer wetgeving inherent discriminerend is in een lidstaat (bijv. vrouwen moeten eerder met pensioen of jongeren mogen makkelijker ontslagen woorden).
• Wetgeving buiten toepassing verklaren is vaak niet het beste, laat staan mogelijk.
• Rechtszekerheid stelt dat je niet de fout van de overheid voor de voeten van je werkgever bijv. kan werpen.
• Schadevergoeding is niet echt een oplossing.
• Mangold: Werner is advocaat en heeft een contract voor bepaalde tijd i.p.v. onbepaald. Dat mag van de Duitse wet, want jonge mensen hebben het moeilijker dan oude mensen. Richtlijn 2000/78 zat in de Duitse pijplijn, maar was nog niet omgezet, termijn niet verstreken, dus geen richtlijn conforme interpretatie. Ook geen verticale werking mogelijk. Inter-Environnement plicht niet tegen Richtlijn in handelen.
  
  • Volle werking van het Europees Recht. Hof: toepassing in horizontale situatie. Uitwerking algemeen rechtsbeginsel: al heel lang bekend dat discriminatie niet mag. De Richtlijn is dus meer een precisering hiervan. Zonder de Richtlijn kun je ook wel zeggen dat het gewoon leeftijdsdiscriminatie is.
• Kücükdeveci: leeftijdsdiscriminatie. Rechtsbescherming dient te worden gewaarborgd en volle werking van het Europees recht moet naar voren komen. Een strijdige nationale regeling mag buiten beschouwing worden gelaten.
• De redenering in Mangold:
  
  • Valt onderhavig geschil onder EU recht?
    
    • Mangold: Ja, want de nog niet omgezette RL zou van toepassing zijn. Daarnaast is er een concreet recht onder artikel 21 Hv.
    • Association de médiation sociale: Nee, want zowel artikel 27 Hv als de RL die dit recht uitwerkt geeft geen concreet recht aan werknemers.
  • Juridische Fictie: in Mangold had Rüdiger Helm beter moeten weten, in AMS is er te veel afhankelijk van lidstatelijke omstandigheden.

Rechtszekerheid:

• De grote reden waarom dit niet makkelijker kan met richtlijnen.
• De grote strijd met o.a. het Deense Constitutionele Hof:
  
  • Zaak C-441/14 Dans Industri: over uitkering van pensioenrechten. Werkgever had dit niet kunnen weten. In strijd met de rechtszekerheid. Ik ga niet een rare ongeschreven norm toepassen die in gaat tegen in Denemarken heersende begrip van rechtszekerheid.

Rol van het Handvest:

• Handvest legt Algemene Beginselen vast.
• Algemene Beginselen hebben rechtstreekse werking.
• Zowel horizontaal als verticaal.
  
  • Verticaal is geen probleem.
  • Horizontaal is lastiger. Egenberger: mevrouw Egenberger tegen een kerkelijk verband in Duitsland. Zij wil secretarieel medewerker worden daar. Ongelijke behandeling op grond van geloof. Richtlijnconforme interpretatie niet mogelijk, want horizontale situatie. Als er een Richtlijn is en die is geïmplementeerd en er is gebruik gemaakt van een derogatie in die Richtlijn, waarvan een van de partijen gebruik maakt, waardoor RIC niet mogelijk is, dient er naar het bredere doel van de Richtlijn te worden gekeken en kan de nationale rechter gebruik maken van het Hv (artikelen 21 en 47) om de volle werking van het EU recht te garanderen.

Gebruik maken van je rechten:

• Dit alles speelt zich af voor nationale rechters.
• Procedure regels hebben dus een mogelijk effect.
• Procedurele autonomie: zolang niet geharmoniseerd, blijft dit voor de LS. Lidstaat is volledig vrij om de rechtsstaat zelf in te richten.
• Beginpunt Rewe/Comet regels:
  
  • Rewe zaak 33/76 ‘het gelijkheidsbeginsel’: je hoort Europees recht op dezelfde wijze te behandelen als het nationale recht.
  • Comet zaak 45/76 ‘het effectiviteitsbeginsel’: het moet mogelijk zijn om binnen de nationale rechtsorde gebruik te maken van het Europees recht.
    
    • Volledige werking en nuttig effect. Herhaling van Rewe:
      
      • Rechtstreekse werking
      • Rechthebbende moet daar gebruik van kunnen maken
      • In principe is dit te regelen door nationale rechtsordes
    • Procedurele hindernissen mogen dit niet hinderen.
    • Van Schijndel: ex officio toetsing van rechter aan EU recht, zelfs bij lijdelijkheid wanneer niet ingeroepen.
    • Peterbroeck: proces en beroepstermijnen mogen niet onredelijk zijn voor het halen van het nuttig effect van EU recht.
    • Edwards: proceskosten mogen niet zodanig hoog zijn dat een rechthebbende wordt belemmerd haar recht in te roepen. Overheid kan het nml toch wel betalen maar burgers niet.
    • Krizan: niet gebonden aan nationale procesorde voor stellen PJ-vraag.
• Factortame Zaak: overtreding van vrij verkeer van vestiging van Spaanse vissers in Engeland. Engeland: blijf maar litigaten, die vissers gaan toch wel failliet. Vissers willen voorlopige voorziening, maar dat kende het Engelse recht niet. Toch moest het van het Hof.

Effectiviteit van EU recht:

• Begrip gaat erg ver, maar er zijn grenzen:
  • Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland, Landesverband Nordrheijn-Westfalen eV vs. Bezirkregierung Arnsberg (Trianel) niet zonder meer, milieubescherming kan niet altijd worden ingeroepen.

Wat als alles heeft gefaald:

• Richtlijn bijv. niet omgezet. Geen nationale wet om te interpreteren.
• Vb.: je wordt ontslagen. Er is een EU Richtlijn die LS verplicht wetgeving te implementeren die garandeert dat bedrijven een reserve hebben om werknemers te compenseren bij faillissement. LS heeft gefaald, bedrijf heeft zich gewoon aan de wet gehouden.
• Vangnet: staatsaansprakelijkheid. Francovich-aansprakelijkheid:
  
  • Bescherming werknemer bij faillissement. Richtlijn niet geïmplementeerd.
    
    • Van Gend & Loos
    • Nationale rechter moet het volle effect verzekeren.
    • Signalering van belemmering volle werking als falen niet tot compensatie leidt.
    • Inherent aan de EU rechtsorde dat LS dienen op te draaien voor het falen ten aanzien van rechten die aan burgers toekomen.
  • Voorwaarden (Francovich en Brasseri du Pecheur):
    
    • Een schending (voldoende gekwalificeerd)
    • Van een bepaling die rechten geeft aan personen
    • Welke tot schade leidt
    • Waarbij een causaal verband is tussen geschonden norm en schade
• Kennelijke en ernstige miskenning van de grenzen van de LS haar discretionaire bevoegdheid.
  
  • Verfijning van Francovich
• British Telecom: oprechte fout omtrent interpretatie Aanbesteding. Elementen die in dit verband door de bevoegde rechterlijke instantie in de beschouwing kunnen worden betrokken, zijn onder meer de mate van duidelijkheid en nauwkeurigheid van de geschonden regel.
• Verband tussen schending en schade:
  
  • Wil uw cliënt geld of haar recht? Bijv. bij milieunormen wil je liever schone lucht dan kosten van een medische behandeling vergoed.
• De definitie van de Staat: een lichaam dat krachtens overheidsmaatregel is belast met de uitvoering van een dienst van openbaar belang onder toezicht van de overheid … (British Gas).
  
  • Rechters zijn bijv. onafhankelijk (Köbler en Commissie v. Frankrijk), kan toch aan de staat worden toegerekend. Redelijk hoge drempel.