College 1 - Neuropsychologie

Neuropsychologie 2020

• Is het belangrijk om hier meer van te weten?
  • Onze hersenen zijn het meest complexe levende orgaan op aarde
  • Steeds meer aandoeningen kunnen worden verklaard vanuit kennis over processen in de hersenen en de relatie met gedrag
  • In een multidisciplinair team zal ook vanuit de invalshoek van de neuropsychologie naar een probleem worden gekeken
  • In het onderwijs maken we gebruik van inzichten uit de neuroscience

Gedrag

• Enkele kenmerken:
  • Heeft zowel doel als functie
  • Reactie op omgeving
  • Bepaald door endocriene systeem en zenuwstelsel
• Gedrag varieert in:
  
  • Complexiteit
  • De mate waarin het automatisch en aangeboren is
  • De mate waarin het is aangeleerd

De Oudheid: het hart versus het brein

• Hippocrates (ca 460-370 v Chr.)

“Het dient algemeen bekend te zijn dat de bron van zowel ons plezier, onze vreugde, gelach en vermaak, als van onze smart, pijn, angst en tranen, geen andere is dan de hersenen. Het is in het bijzonder dit orgaan dat ons in staat stelt te denken, te zien en te horen, en het lelijke van het schone, het kwade van het goede, het aangename van het onaangename te onderscheiden. Het zijn de hersenen ook waar zich de zetel bevindt van waanzin en krankzinnigheid, van angsten en verschrikkingen die ons bestormen, dikwijls ’s nachts, maar soms zelfs overdag; daar ligt de oorzaak van slapeloosheid en slaapwandelen, van gedachten die niet willen komen, van vergeten verplichtingen en van zonderlinge verschijnselen.”

• • Empedocles (ca 490-430 v Chr)
  • Galen (ca 129-199)
  • Aristoteles (348-322 v Chr.) en het Mentalisme
    
    • Psyche=mind
    • Psyche verantwoordelijk voor het gedrag
    • Grote invloed op moderne neuropsychologie

Middeleeuwen en Renaissance:

Op observatie gebaseerde neuroanatomie

• • • Leonardo da Vinci (1452-1519)
    • Vesalius (1514-1564)

17^de eeuw:

Begin van moderne wetenschap van het brein

• • • Descartes (1596-1650) en het Dualisme
    • Lichaam=stoffelijk; Geest=niet-stoffelijk
    • Lichaam-geestprobleem

18^de eeuw:

Elektriciteit van het brein

• • Galvani (1737-1798)

19^de eeuw:

Lokalisatie van functies

• • Gall (1758-1828) en Spurzheim (1776-1832)
  • Paul Broca (1824-1880)
    
    • NB-er: Monsieur Leborgne (‘Tan’)
    • Gebied van Broca (productie van taal)

Evolutie, genen en gedrag

• • Darwin (1809-1892) en het Materialisme
    • Gedrag verklaren door de werking van het  zenuwstelsel, er is geen rol voor de mind

20^ste eeuw:

Neurotransmitters, psychofarmaca, kraken DNA-code

• • Otto Loewi (1873-1961)
  • Francis Crick (1916-2004) en James Watson (1928- )

21^e eeuw

• Nieuwe methoden, opkomst hersenscantechnieken
• Intensievere samenwerking tussen disciplines
• Nieuwe inzichten verschijnen in hoog tempo → sterke toename van publicaties (echter niet allemaal evidence-based; ontstaan neuromythes)
• Onderzoeksgeld voor fundamenteel en toegepast onderzoek

Zenuwstelsel

Ons zenuwstelsel kan je schematisch opdelen. Een centraal deel en een Peripheal deel. Het centrale deel (belangrijkste deel) kan je weer opdelen is hersenen en het ruggenmerg. Het peripheale deel kan je opdelen in somatisch en autonomisch. Somatisch deel zorgt voor interacties met de buitenwereld. Autonoom deel stuurt onze organen aan.

Als we naar onszelf kijken zien we geen hersenen. Je moet haar, huid, bot, en nog andere dingen weg halen voordat je bij de hersenen komt. De hersenen worden op verschillende manieren beschermd.

• Botstructuur
• Drie menignen, drie hersenvliezen: dura, arachiroid, pia. Spinnenwebvlies. Dun vlies dat boven het derde vlies (pia) ligt.
  • • • • • • Tussen deze hersenvliezen stroomt hersenvocht (halve liter per dag). Oud hersenvloeistof stroomt weg door de bloedvaten in ons lichaam. Dit hersenvloeistof stroomt ook om het ruggenmerg heen.
            • Bloedvaatwanden.

Als het niet goed gaat met de bloedvaatwanden kan iemand een hersenvliesontsteking krijgen.

Je kan op allerlei manieren naar hersenen kijken. Je hebt verschillende delen.

• Grote hersenen (voorkant)
• Kleine hersenen (die bal eronder) vele kleinere plooien
• Hersenstam (stokje eronder)

Net zoals een worst een vliesje heeft en een boom een schors, hebben onze hersenen ook een schors (hersenschors/cortex). Dit is 1,5-3 mm en omvat 80% van de hersenen. En bestaat uit 6 verschillende lagen cellen.

Hersenhelften

Je hebt twee hersenhelften. Ze zijn bijna symetrisch. Wel zijn de helften met elkaar verweven en staan met elkaar in verbinding. De hersenbalk (corpescollosum) verbindt de twee hersenhelften. Geen enkel brein ziet er hetzelfde uit, iedereen heeft een unieke kronkeling.

Hersenkwabben

Frontaalkwab is het hele gebied aan de voorkant, zowel links als rechts. Dit is de manager van ons brein. Deze regelt heel veel. Een hele groep gebieden die de hersenen regelen. Het andere gebied is de occipitaalkwab (achterhoofd). Deze is vooral belangrijk voor het zien, staat in verbinding met onze ogen. Maar de kwabben functioneren nooit afzonderlijk, altijd in relatie met elkaar. Wat we zien, wat binnen komt via onze ogen komt dus eerst terecht in de occipitaalkwab, en moet daarna geïnterpreteerd worden door de frontaalkwab.

Aan de zijkant (boven oor) ligt de temporaalkwab, deze is belangrijk voor het onthouden en herkennen van zaken. Ook belangrijk voor ons gehoor.

Een ander groot gebied is de parientaalkwab. Deze is betrokken bij zintuigelijke en cognitieve functies: ruimtelijk vaardigheid, rekenen, lezen

Als je een verticale scheiding maakt in de hersenen zie je goed de hersenbalk, grote en kleine hersenhelften, en de hersenstam.

Als je een horizontale scheiding maakt in de hersenen, kijk je van bovenaf op de hersenen. Dan kan je goed de hersenkamers zien.

Binnen onze hersenen liggen allemaal structuren. Emoties worden aangestuurd door deze structuren. Bepaalde ziektes (Gilles de la Tourette / Parkinson) komt door de basale genitale.

Door elektriciteit worden signalen van cellen aan elkaar door gegeven.

Centrale zenuwstelsel: ruggenmerg

Ruggenmerg is een verlenging van de ruggenstam tot aan het stuitje. Het is een kwetsbare kabel, die wordt beschermd door ruggenwervels.

Waarom is het ruggenmerg belangrijk voor ons functioneren?

Als we lopen en er ligt een punaise op de grond. Om te voorkomen dat je daar in gaat staan moet er informatie naar onze hersenen toe. Als je de punaise aanraakt gaat er razendsnel een reactie van je voet naar je brein en trek je je voet op. Via de ruggenmerg gaat het signiaal van je brein naar je voet.

Als gevolg van een ongeluk kan men schade oplopen aan de ruggenmerg. Dit kan een dwarslesie tot gevolg hebben. Dit kan bovenaan het ruggenmerg gebeuren, dat is ernstig. De signalen van je onderlichaam naar je brein en andersom. Hoe hoger in het ruggenmerg, hoe erger de dwarslesie. Als het helemaal boven gebeurd worden je armen en je benen uitgeschakeld.

Perifere zenuwstelsel

Het somatische deel controleert interacties met de buitenwereld door twaalf paar hersenzenuwen. Sommige zenuwcellen kunnen terug communiceren en sommige niet. je hoeft niet al deze 12 uit je hoofd te kennen.

Het autonome deel wordt opgedeeld in twee delen: sympathisch en parasympatisch deel. Het lichaam kan zich klaar maken voor een reactie: fight or flight. Het is hierbij belangrijk dat je hart voldoende pompt en dat je genoeg zuurstof hebt, en dat je spijsvertering passief is.