Chidda/Amsterdam - Arrest

HR 24 december 2004, NJ 2007, 58 (Chidda/Amsterdam)

Feiten

I.c. gaat het om een geschil van Amstelimmo BV en Chidda Vastgoed B.V.(eiseres) tegen de Gemeente Amsterdam. Chidda c.s. hebben de Gemeente gedagvaard en gevorderd voor recht te verklaren dat de Gemeente jegens hen geen beroep toekomt op het kettingbeding.

In 1970 heeft de Gemeente Amsterdam een perceel grond verkocht aan Amsterdamsche Droogdok Maatschappij N.V. voor een koopprijs van ƒ 1.522.433. In de akte van levering is een kettingbeding opgenomen waarin is bepaald dat de grond alleen voor de bouw en reparatie van schepen mag worden gebruikt. De door ADM op het terrein geëxploiteerde scheepswerf is in 1977 gesloten. In 1997 heeft (de rechtsopvolgster van) de toenmalige koopster de grond aan Chidda doorverkocht. Daarbij heeft de verkoopster in de akte van levering voornoemd kettingbeding overgenomen.

In het bestemmingsplan van 1996 is bepaald dat de grond ook voor andere doeleinden dan genoemd in het kettingbeding mag worden gebruikt. Eiseressen wensen van die mogelijkheid gebruik te maken en zij hebben een vordering ingesteld die ertoe strekt dat het kettingbeding op de voet van de art. 6:258 en 259 BW wordt gewijzigd dan wel wordt ontbonden. Het Hof heeft de vordering afgewezen. Het Hof heeft met betrekking tot het beroep op art. 6:259 overwogen dat het kettingbeding niet in strijd is met het algemeen belang nu de Gemeente daarmee ook een ander dan planologisch belang nastreeft, namelijk een financieel-economisch belang. Dit financieel-economisch belang is ook een redelijk belang. Omtrent het beroep op art. 6:258 overweegt het Hof dat van onvoorziene omstandigheden in de zin van deze bepaling alleen sprake kan zijn wanneer deze ten tijde van de totstandkoming van de laatste overeenkomst, nog in de toekomst lagen. Chidda heeft beroep in cassatie ingesteld en het middel richt zich dan ook tegen deze overwegingen.

Hoge Raad

De vraag die centraal staat, is of een kettingbeding dat grondgebruik verder beperkt dan bestemmingsplan geoorloofd is. De Wet op de Ruimtelijke Ordening staat het opnemen van voorwaarden over grondgebruik in overeenkomsten toe, ook als door of krachtens voorwaarden in bepaalde gevallen gebruik van de grond wordt beperkt of verboden, dat volgens het vigerende bestemmingsplan in het algemeen geoorloofd is. Bij het algemeen belang als bedoeld in art. 6:259 lid 1 onder a BW kan het gaan om uiteenlopende belangen van maatschappelijke aard. Hierbij gaat het niet enkel om een planologisch belang. Bij een planalogisch belang moet de inhoud van het vigerende bestemmingsplan doorslaggevend zijn voor beantwoording van de vraag of sprake is van strijd met het algemeen belang. Maar er kunnen dus ook andere belangen zijn, zoals een financieel economisch belang, bijvoorbeeld het bevorderen van financieel rendement van de uitgegeven grond. De Hoge Raad geeft aan dat het Hof niet blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door het belang van de gemeentelijke grondexploitatie en het daarmee samenhangende financieel-economische belang van de Gemeente aan te merken als redelijk belang in de zin van art. 6:259 lid 1 b BW.

Er is alleen sprake van onvoorziene omstandigheden in de zin van art. 6:258 BW voorzover het omstandigheden betreft die nog in de toekomst lagen op het tijdstip van de totstandkoming van de overeenkomst waarbij ingevolge het kettingbeding de bestemmingsbepaling in het belang van de gemeente is opgenomen, die zulks heeft aanvaard waardoor zij partij is geworden bij de latere overeenkomst. Daarvan is geen sprake als, zoals i.c., bij het sluiten van een overeenkomst ingevolge een kettingbeding een verplichting in een nieuwe overeenkomst wordt opgenomen.

Kern

Van onvoorzienbare omstandigheden (art. 6:258 BW) is sprake als het omstandigheden betreft die op het moment van het tot stand komen van de overeenkomst nog geheel in de toekomst lagen.