Alcoholgebruik en groepsdruk (Teunissen et al, 2012)

Vrienden kunnen veel invloed hebben op het drinkgedrag van adolescenten. Deze invloed is echter maar weinig experimenteel onderzocht. In dit onderzoekt kijkt men naar de bereidheid van adolescenten om te drinken, wanneer zij worden geconfronteerd met pro-alcohol en anti-alcohol normen in een chatroom. Daarbij wordt ook gekeken of deze effecten worden gemodereerd door de sociale status van de vrienden.

Inleiding

Alcoholgebruik heeft enorm veel nadelen, waarvan agressie, verkeersongelukken en vandalisme er maar een paar zijn. Om met goede interventiemaatregelen te komen, moeten de oorzaken van alcoholgebruik beter worden onderzocht. Een belangrijke oorzaak bij adolescenten is de vriendeninvloed. Jonge adolescenten hebben vaak maar weinig ervaring met drinken. Zij zullen dan ook niet vaak ‘alleen’ drinken. De initiatie van het drinken van alcohol is vaak afhankelijk van de sociale situatie waarin zij zich bevinden. Jongeren gaan vaak niet uit met duidelijke intenties om te gaan drinken, maar ze hebben vaak wel een idee van hoe zij zullen gaan reageren in een bepaalde situatie. Dit wordt door de onderzoekers ‘behavioral willingness’ genoemd. Uit onderzoek is gebleken dat ‘behavioral willingness’ een grotere voorspeller is van daadwerkelijk drinkgedrag van de ‘behavioral intentions’.

Peer invloed

Het drinken van alcohol is voor jongeren een sociale activiteit. Hun bereidheid om te drinken is daarbij sterk afhankelijk van de verwachte sociale gevolgen. Tijdens de adolescentie worden vriendschappen steeds belangrijker. De meningen van vrienden zijn erg belangrijk. Om negatieve evaluaties van vrienden te voorkomen, zijn adolescenten bereid om meer te gaan drinken. Welke soort alcohol normen de vrienden hanteren, is belangrijk, omdat deze indirecte informatie geven over welk drinkgedrag acceptabel is.

Adolescenten conformeren zich eerder aan de normen van de vrienden, wanneer zij sociale beloningen verwachten, zoals sociale status, sociale acceptatie en macht.

Goede vrienden hebben meer invloed dan minder goede vrienden, en populaire vrienden hebben meer invloed dan onpopulaire vrienden.

Hypothese

De centrale hypothese in dit onderzoek stelt dat adolescenten zich eerder zullen conformeren aan de alcoholnormen van populaire vrienden, en daarbij de normen van onpopulaire vrienden verwerpen.

Discussie

Adolescenten conformeren hun bereidheid om te drinken aan zowel de pro-alcohol normen als de anti-alcohol normen van hun vrienden. Daarbij passen ze zich meer aan aan de normen van de populaire vrienden, en minder aan de normen van de onpopulaire vrienden. Hiermee wordt de theorie gesteund dat de meegaandheid van adolescenten met betrekking tot alcoholnormen voornamelijk gemotiveerd wordt door verwachte sociale beloningen.

Adolescenten conformeren zich voornamelijk om een goede indruk te maken. Deze conclusie is gebaseerd op het feit dat de adolescenten verschillende antwoorden gaven in de online conditie van het onderzoek en de offline (private) conditie van het onderzoek. Daarbij is een klein effect gevonden dat de adolescenten de anti-alcohol normen van populaire adolescenten accepteren en internaliseren.

Beleid

Normatieve educatieve programma’s zijn gebaseerd op de bevinding dat adolescenten de anti-alcohol normen van vrienden internaliseren. Deze programma’s gaan ervan uit dat adolescenten de hoeveelheid alcohol die hun vrienden drinken overschatten. Binnen deze programma’s probeert men om deze overschatting te compenseren. Wanneer de adolescenten denken dat hun vrienden minder drinken, zullen zij ook minder gaan drinken. Er zijn echter tegensprekende resultaten gevonden bij dit beleid. Dit zou kunnen komen doordat binnen bepaalde vriendengroepen de normen belangrijker zijn dan binnen andere vriendengroepen.

Peer-led interventies zijn gebaseerd op de assumptie dat interventies voor jongeren effectiever zijn wanneer deze wordt overgebracht door jongeren, en niet door volwassenen. Hier is echter weinig bewijs voor gevonden. Het is waarschijnlijker dat verschillende aspecten van de persoon die de interventie geeft, van invloed zijn op de effectiviteit. Zo blijken de interventies effectiever wanneer de leider van de interventie is gekozen door de jongeren zelf.

Toekomstig onderzoek

In dit onderzoek is niet gekeken naar daadwerkelijk alcoholgebruik. Toekomstig onderzoek moet zich richten op de hoeveelheid die de jongeren daadwerkelijk drinken, de invloed van hun vrienden daarop en hoe dit gedrag zich ontwikkeld over tijd. Tevens is er alleen gekeken naar mannelijke participanten en naar scholen met een hoog academisch niveau.

Samenvatting geschreven door Froukje Smits.