Deze samenvatting is gebaseerd op collegejaar 2012-2013.

College 3 – Anti Sociaal gedrag

* Zie .pdf voor illustratie horend bij college 3

Wat is anti sociaal gedrag eigenlijk?

Agressief gedrag en oppositioneel gedragn, in gewoon Nederlands; slecht luisteren. Het is grens overschrijdend gedrag, de grenzen van een ander worden niet gerespecteerd. Het gaat hierook om een maatschappelijk oordeel. Agressie/oppositie neemt ongeveer een derde van alle kjp verwijzingen voor zijn rekening. Agressief gedrag is geen losse diagnostische categorie in de DSM.

Een derde van de DSM gediagnosticeerde mensen valt onder de categorie van anti sociaal gedrag.

Wat is dat een oppositioneel gedragstoornis? (ODD)

Deze stoornis kenmerkt zich door een negativistsich, opstandig en vijandig gedrag patroon. Dit patroon duurt minimaal zes maanden. Het kind/jongere moet minimaal vier van de volgende kenmerken vertonen; driftig, ruzie met volwassen, weigert zicht te voegen naar verzoeken, ergert met opzet anderen, geeft anderen de schuld van eigen fouten, prikkelbaar, boos, hatelijk en wraakzuchtig. De gedragstoornissen veroorzaken significante beperkingen in het sociale, schoolse of beroepsmatige functioneren. Vooral schade aan zich zelf.

Wat is een conduct disorder? (CD)

Een zich herhalend en aanhoudend gedragspatroon waarbij de grondrechten van anderen of belangrijke bij de leeftijd behorende sociale normen of regels worden overtreden. Het kind moet de laatste 12 maanden drie of meer van de volgende kenmerken hebben vertoond: pesten, bedreigen, anderen intimideren, vechten, toebrengen van lichamelijk letsel, dieren mishandelen, een ander dwingen tot seks, brand stichten, vernielen, liegen, inbreken, stelen, van huis weg lopen, spijbelen. De gedragsstoornissen veroorzaken significante beperkingen in het sociale, schoolse of beroepsmatige functioneren. Vooral schade aan anderen.

Het is altijd heel belangrijk om de context mee te nemen!

Wat is een anti sociale persoonlijkheidsstoornis?

Een diepgaand patroon van gebrek aan achting voor en schending van de rechten van anderen vanaf het vijftiende jaar aanwezig, zoals blijkt uit drie (of meer) van de volgende:

• Niet in staat zich te conformeren aan de maatschappelijke norm dat men zich aan de wet moet houden, zoals blijkt uit het bij herhaling tot handelingen komen die reden voor arrestatie kunnen zijn.

• Oneerlijkheid, zoals blijkt uit herhaaldelijk liegen, het gebruik van valse namen of anderen bezwendelen ten behoeve van eigen voordeel of plezier.

• Impulsiviteit of onvermogen om vooruit te plannen.

• Prikkelbaarheid en agressiviteit zoals blijkt uit bij herhaling komen tot vechtpartijen of geweldpleging..

• Roekeloze onverschilligheid voor de veiligheid van zichzelf of anderen

• Constante onverantwoordelijkheid zoals blijkt uit het herhaaldelijk niet in staat zijn geregeld werk te behouden of financiële verplichtingen na te komen.

• Ontbreken van spijtgevoelens.

• De leeftijd van 18.

• Er zijn geen aanwijzingen voor een gedragsstoornis.

• Het gedrag komt niet uitsluitend voor in periodes van manie of schizofrenie.

De leeftijd van 18 is een discutabel punt, aangezien kinderen hiervoor veranderen maar daarna ook. Daarom vraagt men zich af of dit een goede grens is. Bij het hebben van drie van bovenstaande – heb je eigenlijk al een antisociale persoonlijkheid. Deze 3 symptomen moeten echter wel actief zijn.

Wat is psychopathie?

Psychopathie is de ergste in het rijtje. Psychopathie laat zich onderscheiden van andere persoonlijkheidsstoornissen op basis van het karakteristieke patroon van interpersoonlijke, affectieve en gedragsmatige symptomen. Op interpersoonlijk gebied zijn psychopaten arrogant, manipulatief, egocentrisch, dominant en koudbloedig. Op affectief gebied laten zij oppervlakkige en labiele emoties zien. Kunnen geen lange termijn band aangaan met mensen, problemen met principes en doelen, gebrek aan angst, empathie en schuld. Gedragsmatig zijn psychopaten impulsief en sensatiezoekend, hebben de neiging tot het schenden van sociale normen en dit uit zich onder andere in crimineel gedrag, het gebruik van middelen en het falen in volbrengen van sociale verplichtingen en verantwoordelijkheden.

Dit schema is vaak gebruikt met anti sociaal gedrag.

Op de psychopathy checklist is gekeken naar het verschil tussen studenten , scholieren en gedetineerden. Allen blijken zij manipulatief te zijn. Het uitvoeren anti sociaal gedrag tussen de groepen verschilt, bij de gedetineerden licht dit hoger. Echter is het belangrijkste verschil tussen deze groepen het hebben van spijt/tonen van berouw. Het hebben van spijt/berouw is het grootste verschil tussen anti sociale/psychopaten en normale mensen.

Ook blijkt dat wanneer de anti sociale groep wel spijt/berouw toont het vooral vanuit het ‘ik’ perspectief komt, en niet tegenover degene die leed is aangedaan.

Anti sociale personen hebben nog iets meer gevoel dan psychopaten. Deze groep kent namelijk totaal GEEN perspectief, dit kenmerkt hen.

Er zijn een hele hoop risicofactoren die een rol kunnen spelen voor delinquente jongeren, deze zijn onder te verdelen in een aantal categorieën.

• Historische factoren; leeftijd tijdens eerste delict, delict frequentie

• Kind factoren; antisociale houding, depressieve stemming, middelengebruik

• Gezins factoren; antisociale houding ouders, slechte relatie moeder, slechte communicatie, fysieke straffen, stress in het gezin, gebrekkig toezicht, gebrekkige steun, antisociale gezinsfamilieleden

• School factoren; slechte resultaten, blijven zitten

• Leeftijdgenoten; geen pro sociale vrienden, delinquente vrienden, middelen misbruik onder vrienden

• Demografische factoren; afrikaans amerikaans

Het is belangrijk in het achterhoofd te houden dat risicofactoren geen causale relaties zijn. Als je risicofactorenvind wil dat niet zeggen dat je een anti sociaal persoon wordt/bent.

Ook angst en depressie bij ouders blijken een rol te spelen. Wanneer jongeren geen vrienden hebben zijn ze nog slechter af.

Bij slecht gehechte kinderen werkt de stress respons anders. Weinig/veel zorg beinvloed stress -> cortisol. Tevens is de prefontale cortex belangrijk.

Theorie van Erikson waarin binding en exploratie belangrijk zijn, kan ook worden losgelaten op anti sociaal gedrag.

College 4 – Autismespectrumstoornissen in het werkveld

Dit college is gebaseerd op hoe het er aan toe gaat in de instelling Lucertis. Autisme bestaat uit; stoornis van asperger, autistische stoornis, desintegratiestoornis, syndroom van rett en pdd-nos. In Lucertis worden de autistische stoornis, asperger en pdd nos vooral behandeld.

Onderscheid in de verschillende diagnoses verdwijnt bij ingang van de nieuwe DSM V. Er wordt nu gekozen voor een meer dimensionele insteek. Er komt onderscheid in hevigheid en niet meer in verschillende soorten. Er is namelijk veel overlap tussen de verschillende soorten, te weinig onderbouwing voor verschil vanuit onderzoek en de behandeling komt erg overeen. Qua aanpak is er weinig verschil. Nu dus alleen nog; autismespectrumstoornis.

Criteria om aan een autismespectrum stoornis te voldoen zijn straks opgedeeld in tekorten in de sociale communicatie en interactie & stereotype gedraginen, fixaties.

• Tekorten in sociale communicatie en interactie (alle 3 bezitten voor classificatie)

‘Ontbreken van wederkerigheid

‘Tekorten in non verbale communicatie

‘Tekorten in aangaan en onderhouden van sociale contacten

• Stereotype gedragingen, fixaties (2 vd 4 voor classificatie)

‘Stereotype of repetitieve spraak

‘Rigiditeit/vastzitten aan niet functionele patronen

‘Preoccupaties/fixaties op delen van voorwerpen

‘Overgevoelig of juist weinig gevoelig voor prikkels

Er zijn verschillende dilemma’s die hangen aan de nieuwe classificatie;

Een eerste dilemma is dat mensen die volgens de DSM IV wel aan de diagnose voldoen maar door de nieuwe criteria in de DSM V niet meer. Dit is kwalijk want vaak hebben mensen eindelijk begrepen waarom ze zijn hoe ze zijn en vallen nu weer buiten de boot. Ook zal de hulp voor deze mensen dan vervallen.

Binnen de autismespectrumstoornis zijn er verschillende gedragskenmerken, 6 aandachtsgebieden zijn; (1) sociale interactie, (2) communicatie, (3) spel en verbeelding, (4) motorische ontwikkeling (denk hierbij aan tenen lopen/ fladderen), (5) stereotiepe patronen in gedrag, belangstelling en activiteiten (structuur nodig/ bepaalde interesse -> liften)en (6) zintuigelijke prikkelverwerking (onder of over gevoelig).

Een tweede dilemma is vroegdiagnostiek. Het is opzich goed om zo vroeg mogelijk hulp te bieden. Vroegdiagnostiek vergroot het inzicht, geeft ouders erkenning, gezinsplanning, verkorte weg naar juiste hulp, vroeg interventies bieden en zo ontwikkeling stimuleren en daarmee hopelijk prognose verbeteren. Echter moet men wel oppassen met vroegdiagnostiek aangezien dit kan zorgen voor vroege stigmatisering, ouders zijn nog niet aan diagnose toe, verkeerde diagnose (door bijvoorbeeld leeftijd gerelateerde gedragingen en geen autisme) en geen behandeling op maat. De meerderheid van de kinderen met autisme wordt aangemeld tussen het 5-10 de jaar. Wanneer kinderen pas op 11-12 jarige leeftijd worden aangemeld, kan de tijd hiervoor van invloed zijn geweest op het zelfbeeld. Het toen nog niet begrepen ‘rare’ gedrag kan een negatieve invloed hebben gehad. In de DSM V wordt leeftijd losgelaten.

Ook belangrijk om in het achterhoofd te houden is informaten discrepantie, kinderen kunnen bijvoorbeeld op school een ‘masker’ dragen maar thuis onhandelbaar zijn (of andersom). Ouders bellen vaak op verwijzing van (huis)arts.

Wanneer een kind wordt aangemeld verloopt het diagnostisch proces als volgt;

1. Aanmelding en telefonische screening. Hier wordt de problematiek meteen ingedeeld in bepaalde grove categorie.

2. Invullen en opsturen vragenlijsten (CBCL, TRF, VISK). Opsturen eerder onderzoeksverslagen.

3. Intake gesprek/ anamnesegesprek (klachten/vrienden/opvoeding/clubjes etc)

4. Teambespreking en een onderzoeksplan maken. In een teambespreking wordt alle informatie beoordeeld en afgewogen. De diagnose wordt vastgesteld uit de afweging van alle onderzoeken. Er wordt een behandelplan gemaakt. Adviesgesprek met ouders en op school. Met afname ADOS en/of, schoolobservatie en/of, thuisobservatie en/of, intelligentie/persoonlijkheidsonderzoek. Zo nodig psychiatrisch onderzoek.

Psychologen doen alles behalve psychiatisch onderzoek.

Je moet nooit opzoek gaan naar autisme, het is belangrijk om het beeld breed te houden -> mogelijk differentiaal diagnostiek.

ADOS -> Autisme Diagnostisch Observatie Schema -> hierin worden allemaal activiteiten/gedrag wat te maken heeft met autisme uitgelokt. Activiteiten hangen af van de leeftijd. De ontwikkelingsleeftijd is groter of gelijk aan 2 jaar. Er zijn 4 modules. De afname duurt drie kwartier tot een uur. En er wordt getest op 5 domeinen, namelijk;

• Taal en communicatie

• Wederkerige sociale interactie

• Fantasie

• Stereotiepe gedragingen en beperkte interesses

• Andere afwijkende gedragingen ivm andere verklaringsmodellen

Er tellen 2 domeinen mee voor classificatie. Als er op een domein hoog gescoord wordt, is er waarschijnlijk iets aan de hand.

Mogelijke differentiaal diagnostiek bij autismespectrum stoornissen; perceptuele stoornissen, verstandelijke beperking, hoogbegaafdheid, onderliggend syndroom, taal en spraakstoornissen, angststoornis, ADHD, selectief mutisme, hechtingstoornis en kinderschizofrenie.

Overeenkomsten en verschillen autisme/ADHD; In de DSM IV kunnen adhd en autisme niet samen voorkomen. In de DSM V kunnen autisme en ADHD wel samen voorkomen.

(ass)Begrijpt niet wat er in de ander omgaat, mist inlevings-vermogen, gaat van zichzelf uit, houdt geen rekening met de ander. (adhd)Snapt wel wat er in anderen omgaat, maar is te chaotisch om dat door te laten dringen.

(ass) Sociale problemen zijn kenmerken van de stoornis. (adhd)Verkeerd aangeleerd sociaal gedrag. Sociale problemen als gevolg van impulsiviteit en hyperactiviteit.

(ass) Bij toename concentratie blijven de problemen bij de sociale informatieverwerking. (adhd) Bij toename concentratie verbetering sociaal contact.

(ass) Geen contactgroei en wedekerigheid. (adhd) Wel contactgroei en wederkerigheid.

(ass) Druk om onveilig gevoel, angst kwijt te raken. (adhd) Druk om laag alertheid gevoel te compenseren.

(ass) Onrust weerspiegelt de innerlijke verwarring als gevolg van informatieverwerkingsproblematiek. (adhd)Afgeleid door uitwendige prikkels.

(ass)Concentratie vergroten zorgt vaak voor meer angt, rusteloosheid en stereotypie. (adhd) Concentratie vergroten zorgt voor verminderen van hyperactiviteit.

(ass) Naast achterstand ook afwijkend taalgebruik. (adhd) Expressieve en/of receptieve taalachterstand.

(ass) Non-verbalen communicatie ook gebrekkig. (adhd) Non verbale communicatie juist sterk ontwikkeld

(ass) Beperkt verbeeldend vermogen, geen fantasiespel. (adhd) Spelontwikkeling verloopt normaal, wel fantasiespel. Stereotype gedragingen en obsessies ontbreken.

(ass) geen contactgroei en wederkeringheid. (adhd) Wel contactgroei en wederkerigheid.

Er wordt nooit een diagnose gesteld aan de hand van een onderzoek, alles wordt altijd bij elkaar gelegd. Psycho educatie is de basis, eerst moet men leren over de stoornis van eht kind.

Behandelmodules Autisme Lucertis Purmerend:

• Speel-leergroep (kinderen groep 2)

• Sociaal-emotionele vaardigheidstraining: Samen spelen met Piep en Pats (5-9 jaar)

• Sociale vaardigheidstraining: Sociaal Wijzer (10-12 jaar)

• Pubergroep (14-16 jaar)

• E-Health psycho-educatie cursus voor kinderen

• E-Health psycho-educatie cursus voor ouders

• Oudertraining

• Online basiscursus autisme voor leerkrachten

• Individuele ouderbegeleiding

• Cognitieve gedragstherapie

• Medicamenteuze therapie

• Brusjes bijeenkomsten (via afdeling Context)

In de nieuwe wereld bij Lucertis wordt gebruik gemaakt van verschillende fronten. Denk hierbij aan ontwikkelde apps voor kinderen met autisme. Ook kan nu bijvoorbeeld psych educatie online worden gegeven, in de groepsbijeenkomst is dan meer verdieping mogelijk. Ook is online goedkoper, dit wil overheid daarom zo!

College 5 – Licht verstandelijke beperking

Groot-Emaus is een residentiele instelling voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblematiek.

Over een licht verstandelijke beperking wordt gesproken als het IQ tussen de 50-85 zit en er problemen zijn in adaptief functioneren. Kinderen op Groot Emaus zijn tussen de 12 en 23 jaar oud. Er wordt hulp geboden op drie niveaus dit zijn de leefgroep, school en vrije tijd. Het is een 24 uurs voorziening. Op Groot Emaus wordt er gewerkt met open en besloten groepen. In een groep zitten 8 jongeren en 2 groepsleiders.

Over een verstandelijke beperking wordt in het algemeen gesproken als het IQ lager is dan 70. Er zijn problemen in het adaptief functioneren (sociale, conceptuele en praktische vaardigheden). Ook vindt de oorsprong van de stoornis voor het 18^e levensjaar plaats.

Adaptief functioneren kan je dus scheiden in drie vaardigheden. Bij de praktische vaardigheden kan je denken aan motoriek en zelfredzaamheid. Bij sociale vaardigheden kan je denken aan taalpragmatiek, ToM en perspectiefnemen. De conceptuele/communicatieve vaardigheden zijn bijvoorbeeld IQ, taalbegrip, EF en communicatie. Niet alle jongeren met een laag IQ hebben dezelfde sociale problemen daarom valt conceptuele niet onder sociale vaardigheden.

In Nederland is de definitie van een licht verstandelijke beperking echter iets aangepast. Hier spreken we van een licht verstandelijke beperking als jongeren op een zwakbegaafd niveau functioneren dus ook IQ tussen de 70-85 kan meespelen. En een kind moet ernstige beperkingen in het adaptief functioneren ervaren.

Een verstandelijke beperking kan verschillende oorzaken hebben, de oorzaken zijn vooral biologisch. Hierbij kan je denken aan genen, zwangerschap en geboorte. Maar ook zijn er veel licht verstandelijke beperkte mensen waar geen oorzaak is aan te wijzen.

Verstandelijke beperking kent verschillende niveaus, met verschillende IQ scores;

• Licht verstandelijk beperkt -> 50/55 tot 85

• Matig verstandelijk beperkt -> 35/40 tot 50/55

• Ernstig verstandelijk beperkt -> 20/25 tot 35/40

• Zeer ernstig verstandelijk beperkt -> 20/25

Er zijn dus verschillende niveaus verstandelijk beperkte, maar vandaag gaan we vooral in op LVB.

Kenmerken van een licht verstandelijke beperking;

• ontwikkeling abstract-logisch denkvermogen mogelijk

• redelijk zelfredzaam

• onderwijs en beroepsontwikkeling mogelijk

Kenmerken van matig verstandelijke beperking;

• redelijke spraakontwikkeling

• denken overwegend op concreet niveau

• begeleiding noodzakelijk

• redelijke ontwikkeling motoriek

Kenmerken ernstig verstandelijke beperking;

• minimale spraak

• weinig ontwikkelde motoriek

• niet logische denkwijze

• enig vermogen totleggen van verbanden, eenvoudige dagelijkse vaardigheden te trainen

Kenmerken zeer ernstige verstandelijke beperking

• nauwelijks herkenning van bekende personen

• spraak beperkt tot maken van geluiden

• geen vermogen tot het leggen van verbanden

Groot verschil tussen LVB en zwaardere VB, namelijk de zichtbaarheid van de problematiek. LVB kan je vaak niet zien. De jongeren met een redelijke verbale intelligentie kunnen hun beperking goed verbogen houden.

Waar komen kinderen en jongeren met LVB terecht?

• speciaal onderwijs (cluster 3 met gedragsproblemen, anders cluster 4)

• jeugdzorg (bureau jeugdzorg en kinderbescherming)

• ambulante en residentiele jeugdzorg (JZ+, justitiele jeugdinrichtingen en gehandicaptenzorg)

• verslavingszorg

Een psycholoog heeft afhankelijk van de setting verschillende verantwoordelijkheden zij verricht mogelijk indicatiestelling, gezinsonderzoek, diagnostisch onderzoek, individuele behandeling en behandelverantwoordelijke (semi) residentiele leefgroep.

Het gebeurt vaak dat een jongere het verpest op de leefgroep. Er wordt dan geprobeerd iemand op een plek te zetten waar diegene wel op zijn plaats is. Echter is het ook belangrijk rekening te houden met hechtingsrelaties van een kind, bij vele overplaatsingen krijgt een kind niet de mogelijkheid zich te hechten. Dit kan zorgen voor latere problemen. Het leven in een leefgroep is sowieso heel anders dan het leven in een gezin. Je wordt opgevoed door professionele opvoeders. Voor deze opvoeders is het ook belangrijk om een bepaalde professionaliteit te behouden, en zo de veiligheid te bewaken (knuffel verhaal). Kinderen in de inrichting zien hun ouders heel verschillend, sommige kinderen willen hun kind ook even niet zien doordat het door de vele problemen uit huis is geplaatst. Meestal de meeste kinderen hebben om de 2 weken weer een weekend met hun ouders. Ouders kunnen overigens ook op afspraak langskomen.

In Groot Emaus is tevens een interne school, het onderwijs is gericht op mbo onderwijs.

Blowen is veelvoorkomend onder LVBers, dit werkt als soort zelfmedicatie en verzwakt emoties.

Rond het onderwerp intelligentie spelen verschillende dilemma’s;

• intelligentie onderzoek wordt vaak uitgevoerd naar aanleiding van problemen op school

• intelligentie onderzoek wordt vaak uitgevoerd naar aanleiding van crisissituaties

• IQ scores en beeldvorming

• (on)betrouwbaarheid IQ scores

Intelligentie scores kunnen op vele vlakken verschillen en zijn dus nooit hetzelfde. Vaak bieden IQ scores daarom geen hele sterke houvast. Daarom biedt een sterkte-zwakte profiel uitkomst, deze kan informatie verschaffen over executieve functies, aandacht, sociaal emotionele ontwikkeling, sociale cognitie en persoonlijkheidsontwikkeling. Ook is het zo dat een IQ score lading met zich mee brengt. Zwakbegaafd klinkt ernstig, het een boodschap wordt geformuleerd wordt naar ouders toe is dus belangrijk.

algemeen schema lvb

Een ander dilemma is bijkomende problematiek.

Een DSM diagnose geeft een beschrijving van het gedrag. Het geeft dus geen verklaring voor de problematiek. De diagnose geeft wel aanknopingspunten voor evidence based behandelingen. Voor op maat gemaakt advies; is een sterkte/zwakte profiel.

Tot slot is er het dilemma gezinnen. Veel ouders hebben namelijk ook een verstandelijke beperking. Ook is er bij jongeren met ernstige gedragsstoornissen is sprake van ‘ multiproblem gezinsproblematiek’ , denk hierbij aan verwaarlozing, financiele problemen, psychiatrische problemen ouders, verslavingsproblematiek en huiselijk geweld.

Als ontwikkelingspsycholoog kijk je naar een kind een bepaalde omgeving, in een bepaald gezin en in een bepaalde context. Hier moet je altijd rekening mee houden. Denk bijvoorbeeld aan hechtingsproblematiek: Dit kind heeft een verstandelijke beperking en maakt een langzamere ontwikkeling door. De moeder weet dit niet een probeert zo goed mogelijk bij het kind aan te sluiten. Maar lukt niet helemaal door achterstanden van het kind (of vb van moeder zelf bv) -> dit kan leiden tot onveilige hechting.

Het functioneren hangt af van het kind zelf, de omgeving, gezin en de ouder en opvoeding.

Op basis van theorie gaat men in de praktijk aan het werk. In de praktijk is het belangrijk om specifiek te formuleren en positief te formuleren.

De problematiek: cognitieve factoren; er zijn problemen in de executieve functies (werkgeheugen, inhibitie, interferentie controle, planning & organisatie en cognitieve flexibiliteit). Op het sociale niveau zijn ook problemen, namelijk in ToM, perspectief nemen, emotieherkenning en sociale informatie verwerking (vijandige attributies).

De psycholoog

Deze heeft goede theoretische kennis van de doelgroep/stoornis. Ook heeft zij op basis van deze kennis is de psychologen in staat hypothesen op te stellen over de ontstaansgeschiedenis/ betekenis van de klachten. Dit is van belang voor goede diagnostiek en behandeling. Specifiek bij LVB is dat het vaak gaat om ingewikkelde casussen en weinig tot geen geprotocolleerde diagnostiek/behandelingen.

Er is goede kennis van theorie nodig in de praktijk. Maar er worden voor elk individueel geval nieuwe hypothesen opgesteld. Welke sterktes/zwaktes er aanwezig zijn bij deze persoon. Tot slot wordt er gekeken op welke manier deze hebben bijgedragen aan de problemen. Dan moet dit abstracte sterkte/zwakte profiel in adviezen voor ouders/groepsleiders/leerkrachten worden vertaalt.

DSM IV classificatie;

As 1; gedragsstoornis beginnend in de kinderleeftijd

As 2; lichte zwakzinnigheid

As 3; geen diagnose

As 4; problemen binnen het primaire steunsysteem, ouder kind relatie problemen

As 5; GAF 60 (matige symptomen of matige problemen in het sociaal functioneren)

Het competentiemodel stelt dat competentievaardigheden moeten worden aangeleerd om competentievaardigheden te verbeteren. Er moet namelijk balans zijn tussen ontwikkelingstaken en ontwikkelingsvaardigheden. Een persoon met een licht verstandelijke beperking heeft te weinig vaardigheden om de ontwikkelingstaken goed te laten verlopen.

College 6; Dyslexie

Wat is dyslexie nu eigenlijk? -> Dyslexie is een specifieke lees- en spellingstoornis met een neurobiologische basis, die wordt veroorzaakt door cognitieve verwerkingsstoornissen op het raakvlak van fonologische en orthografische taalverwerking. Deze specifieke taalverwerkingsproblemen wijken proportioneel af van het overige cognitieve, en m.n. taalverwerkingsprofiel en leiden tot een ernstig probleem met het lezen en spellen van woorden ondanks regelmatig onderwijs. Dit specifieke lees- en spellingprobleem beperkt in ernstige mate een normale educatieve ontwikkeling, die op grond van de overige cognitieve vaardigheden geïndiceerd zou zijn.

Men spreekt echter niet van dyslexie wanneer het gaat om algemene leerproblemen. Dit is belangrijk om te weten.

Fonologie houdt de koppeling tussen letters en klanken in. Er zijn verschilllende klanken bij dezelfde letters. Dit zijn abstracte representaties, deze kennis sla je op in het semantische systeem. Bij dyslecten treden hier echter moeilijkheden op.

In de praktijk schamen kinderen met dyslexie zich vaak voor hun leesniveau en prestaties. In testsituaties willen deze kinderen vaak niet dat er iemand meekijkt bijvoorbeeld. Maar door het bieden van hulp gaat het niveau vooruit.

Dyslexie zorgt ook voor sociaal emotionele problemen. Het kan zorgen voor depressieve symptomen, zelfverwijtingen, geen energie, faalangst, stress en slaapproblemen. Dyslexie is dus van belang om te signaleren, omdat het ook zorgt voor problemen in het algemeen welbevinden en functioneren.

In het protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling;

• schoolanamnese: lees/spelling problemen vs algemene leerproblemen/schoolafwezigheid. Deze kunnen natuurlijk beide voor problemen op het taal niveau zorgen. Echter voor een diagnose dyslexie mag de oorzaak niet algemene leerproblemen zijn. Wat is er op de school precies bekend van dit kind, zo kan men kijken of iemand specifieke problemen heeft op het gebied van lezen/spelling.

• Differentiaaldiagnosiek; onderzoek van intacte, gestoorde functies en alternatieve verklaringen.

• Indicatiestelling voor behandeling

De double deficit hypothese stelt dat er bij dyslexie sprake is van twee onafhankelijke beperkingen. Namelijk (A) problemen met fonemisch bewustzijn & (B) problemen met snel serieel benoemen.

In Nederland is de double deficit op t gebied van dyslexie als volgt;

• fonologische problemen

• traagheid van lezen meest hardnekkige kenmerk

• implicaties voor diagnostiek en behandeling

• diagnostiek; RAN taken/serieel benoemen

• Behandeling; aandacht voor vlotheid/fluency

Saine en computertraining GraphoGame. Dit computerspel is ontworpen voor dyslecten. In dit programma ligt de focus op de letter-klank koppeling. Het programma is adaptief en er is veel individuele herhaling. Tevens is het programma vorm gegeven in een motiverende spelvorm.

In onderzoek over GraphoGame is een vergelijking gemaakt tussen een gemiddelde groep (mainstream), gewone behandelgroep (RRI) en de gewone behandeling + graphogame groep (CARRI). Op vier verschillende gebieden is gemeten, wat blijkt dat;

• Letterkennis bij RRI en CARRI na 7 maanden op het zelfde niveau ligt als de mainstream groep.

• Hardop lezen CARRI beter is dan RRI in follow up, na 16 mnd

• Fluency: hier is CARRI effectiever dan RRI, na 12 maanden op mainstream niveau

• Spelling; hier haalt alleen CARRI niveau van de mainstream in follow up

GraphoGame is dus veelbelovend!

Het Rudolf Berlin Center is een expertise centrum voor leerproblemen. Er wordt met kinderen gewerkt, de zorg voor dyslectische kinderen wordt hier verbetert.

Voor dyslecten is lezen super moeilijk, zij lezen zonder automatische herkenning.

Het is van belang om differentiaal diagnostisch onderzoek te doen omdat niet alle leesproblemen op dyslexie wijzen. Andere verklaringen voor de leesproblemen kunnen zijn; algemene leermoeilijkheden, ADHD, bredere taalproblematiek, epilepsie, meertaligheid en didactisch.

Standaardtermijn voor leren van klank-tekenkoppelingen is + een jaar. Dan leren de meeste kinderen dus de klank letter relaties. Uit fysiologisch onderzoek (ERP) blijkt echter dat er op neuraal niveau dan nog helemaal geen sprake is van beheersing. Zelfs na vier jaar leesinstructie is de kwaliteit van klank- tekenkoppelingen nog in ontwikkeling. Tijdens de ontwikkeling is er sprake van een geleerde associatie; na de ontwikkeling is sprake van integratie op neuraal niveau. Recent is aangetoond dat bij volwassenen met dyslexie de integratie van letters en spraakklanken op neuraal niveau verstoord is.

Diagnostisch onderzoek hoe gaat dit te werk? Het bestaat uit twee dagdelen. Met een week interval. De intake is de eerste 30 minuten van het dagdeel. Er is een rapportage na een maand en tot slot een eindgesprek.

Ran taken worden belangrijker met de leeftijd. Het is moeilijk een 16 jarige nog uit te laten vallen op fonologisch bewustzijn.

Deze grafieken worden gebruikt bij onderzoek naar dyslexie. Verschillende vaardigheden van kinderen worden getest. Hierboven zie je die op dyslexie vaardigheden. De Ctjes geven score aan. C1 is het slechtst en C9 het best. Kinderen met dyslexie zullen dus vaak laag scoren op de technisch lezen en spelling vaardigheden.

Advisering aan scholen richt zich vaak op technische hulpmiddelen;

• verbeterde toegang tot informatiebronnen

• gunstig voor zelfredzaamheid en motivatie

• een noodzaak voor uitbehandelde dyslectici die nog onvoldoende lees- en spellingsvaardigheden hebben

• sterke verbetering in kwaliteit de afgelopen jaren

• hulpmiddelen zijn gericht op lezen, op schrijven of op beide

• hulpmiddelen gericht op verschillende fases op school

Wat houdt de hulp in?

• van tekst naar spraak

• van spraak naar tekst

• spellingcontrole

• woordvoorspellers

• software die meeleest als je schrijft

• overhoorprogramma’s

• mindmapping

• hulp bij aantekeningen

Ginger is een programma waarin je engelse zinnen kan laten checken.

Onderzoeken naar behandelingen voor dyslexie kunnen bijna nooit de gehele achterstand inlopen. Maar wel een gedeelte van het gat dichten. Vooral spelling + nauwkeurigheid weer binnen normale range. Fluency blijkt echter moeilijker te verbeteren.

Een goede dyslexie behandeling heeft de volgende kenmerken;

• is theoretisch gefundeerd en evidence based

• traint letter klankkoppelingen, het fonologisch bewustzijn en het systematisch koppelen van gesproken en geschreven taal

• gaat uit van het mastery learning principe

• is systematisch, goed gestructureerd, multi sensorisch en analytisch

• is expliciet met de beschikbare cognitieve capaciteit en faciliteert gerichte aandacht

kinderen met dyslexie hebben een afwijkende leerbehoefte;

• de focus op vaardigheid ipv kennis

• massieve audiovisuele feedback

• sparen van beschikbare capaciteit

• systeem wordt opnieuw opgebouwd

• herhaald lezen technieken woordniveau

LEXY is een programma voor dyslectische kinderen, ook hier staan letter klank koppelingen centraal. Het is een individuele behandeling. Het is echter een computerondersteunend programma onder begeleiding van een vast behandelaar. Een client volgt elke week een sessie van 45 minuten. Er dient drie tot vijf keer per week 15/20 minuten geoefend te worden met materiaal dat aansluit bij de behandelde stof. Na elke 15 sessies volgt een evaluatie. De behandeling duurt gemiddeld een tot anderhalf jaar. Negen maanden na afloop is een follow up evaluatie.

oowp.pdf
illustraties_hc_56.pdf